Ontwikkelingen (voormalige) (Kerk)gebouwen

Als het gaat om de (voormalige) (kerk)gebouwen van onze parochie is het van de kant van het parochiebestuur de afgelopen jaren opvallend stil geweest. Wellicht had u uw conclusie al getrokken: het parochiebestuur is de belangstelling voor de oude (kerk)gebouwen compleet verloren. Parochies zijn samengegaan, de kerken zijn gesloten, de interesse is verdwenen. Ik kan u verzekeren: niets is minder waar! Wij kónden u niet eerder berichten. Over de verschillende gebouwen werden vele, vele gesprekken gevoerd met verschillende partijen. De uitkomst van al die gesprekken bleef echter lange tijd ongewis. Wij wilden daarover geen verwachtingen bij u scheppen.

Met het afscheid van pastoor Van der Peet kan het dossier ‘gebouwen’ echter (voorlopig) worden gesloten. Alsof het zo heeft moeten zijn.

Laat ik u enige context geven. Niet zo lang geleden – al lijkt het inmiddels misschien een eeuwigheid – bestond onze parochie niet, althans niet in haar huidige vorm, maar waren er verschillende parochies in Amsterdam-Noord: de parochie van de Heilige Rita, de parochie van het Allerheiligst Sacrament, de parochie van de H. Vianney, de parochie van de H. Salvator, de parochie van de H. Augustinus en de parochie van de H. Stephanus (met een Amsterdamse nadruk op de ‘a’). Zes parochies maar liefst dus. Enkelen van u zullen zich nog goed herinneren hoe zij op zondag naar de Sacramentskerk aan de Kometensingel liepen. Hoe zij voor het eerst ter communie gingen in de Salvatorkerk aan de Savelsbos. Hoe zij elkaar het ja-woord gaven in de Augustinuskerk aan de Nieuwendammerdijk.

De parochies zijn, met uitzondering van de parochie van de Heilige Rita, die al eerder was opgeheven, in 2002 samengegaan in één nieuwe parochie in Amsterdam-Noord, de H. Augustinus. In de jaren erna werden de kerkgebouwen aan de eredienst onttrokken en verkocht – behalve de Stephanuskerk, tegenwoordig de kerk van ons allen, De Nieuwe Augustinus. Voor velen was dit een moeilijk en verdrietig proces. Mensen moesten afscheid nemen van de kerk waar zij waren gedoopt, voor de eerste maal ter communie waren gegaan, waren gehuwd, afscheid hadden genomen van geliefden, zondags naar de mis waren gegaan. Van een gebouw waar zij zulke intense momenten hadden beleefd.

Zonder enige afbreuk te willen doen aan de emoties die verbonden zijn met onze (voormalige) gebouwen wil ik u graag heel feitelijk informeren over de ontwikkelingen met betrekking tot onze (voormalige) (kerk)gebouwen (de Stephanuskerk ontbreekt dus in het onderstaande overzicht, aangezien dat gebouw voor onze parochie behouden is gebleven, en is omgedoopt tot De Nieuwe Augustinus.

De Ritakerk

Dit kerkgebouw, gelegen aan het Hagedoornplein 2, werd al in 1996 (met pastorie) verkocht en huisvestte lange tijd kantoren van filmmaatschappij Universal Pictures. Tegenwoordig is hotel Bunk gevestigd in het kerkgebouw. Het kerkgebouw en de pastorie zijn aangewezen als Rijksmonument. Ik raad u aan eens binnen te lopen bij hotel Bunk om te zien wat er van het gebouw geworden is; er is een aparte houten constructie in het gebouw geplaatst om de bestaande stenen constructie in tact te laten, heel bijzonder.

De Sacramentskerk, het Vianneycentrum, de Salvatorkerk en de pastorie van de (oude) Augustinuskerk

Deze gebouwen behandel ik gezamenlijk, omdat ze gelijktijdig (de kerkgebouwen met pastorie) verkocht zijn aan woningcorporatie Stadgenoot, in 2008. Ter voorkoming van een mogelijk ‘onwaardig’ gebruik van de kerkgebouwen was aan de verkoop de verplichting verbonden de gebouwen – met uitzondering van de pastorie van de oude Augustinuskerk – te slopen, met dien verstande dat onze parochie toestemming kon geven van de sloopplicht af te wijken als de gemeente geen sloopvergunning zou afgeven.

Die sloopvergunning kwam er in het geval van de Sacramentskerk en de Salvatorkerk – achteraf gezien gelukkig – niet. De Sacramentskerk, die aan de Kometensingel 152 ligt, werd in 2015 aangewezen als gemeentelijk monument, de Salvatorkerk aan de Savelsbos 1 in 2021. Het Vianneycentrum, beter bekend als de Pastoor van Arskerk, lag aan de Volendammerweg 152, maar is begin dit jaar alsnog gesloopt. Pastoor Van der Peet schreef daar op deze plek enige tijd geleden weemoedig over.

De Sacramentskerk en de bijbehorende pastorie hebben, onafhankelijk van elkaar, een nieuwe toekomst gekregen. Stadgenoot heeft De Sacramentskerk in 2017 (door)verkocht aan Fair + Fair, een onderneming die zich ten doel stelt om naast een economisch rendement, ook een sociaal en ecologisch rendement te realiseren. Fair + Fair brengt verschillende partijen bij elkaar in het kerkgebouw. Zo heeft in 2021 een café annex winkel zijn deuren geopend in de Sacramentskerk. De pastorie is in 2020 door de gemeente Amsterdam van Stadgenoot gekocht, met als doel er een ontmoetingscentrum voor veteranen te realiseren. Het centrum is in 2021 geopend.

De Salvatorkerk en de pastorie van de oude Augustinuskerk (Nieuwendammerdijk 225) zijn nog in eigendom van Stadgenoot. Er is voor deze gebouwen nog geen nieuwe bestemming gevonden.

De (oude) Augustinuskerk

Bijzondere aandacht wil ik graag wijden aan de gebeurtenissen met betrekking tot de oude Augustinuskerk aan de Nieuwendammerdijk 227, sinds 1998 een Rijksmonument.

De Augustinuskerk is relatief laat, in 2014, aan de eredienst onttrokken en verkocht, omdat de Parochie de hoge kosten van onderhoud van de Augustinuskerk niet langer kon dragen. Aangezien een grondige en kostbare renovatie van het gebouw geboden was werd de koopprijs op € 1 gesteld. De koper was een onderneming die het kerkgebouw zou gaan exploiteren als zogenaamd ‘memorarium’, een ruimte met verschillende mogelijkheden voor het bijzetten van een urn of om te gedenken.

De Augustinuskerk werd geleverd op 1 oktober 2014. De inkt van de handtekeningen op de leveringsakte was nog niet droog of de koper biechtte aan pastoor Van der Peet op dat hij het kerkgebouw al op 20 september 2014 voor een bedrag van € 100.000 had doorverkocht. U kunt zich voorstellen hoe bedonderd pastoor Van der Peet zich gevoeld heeft na het horen van deze boodschap.

Het bisdom kreeg lucht van de gebeurtenissen, en besloot – met toestemming van de Parochie – zijn advocaat opdracht te geven om een gerechtelijke procedure te starten tegen de opvolgend kopers. Op 23 februari 2017 werden beide partijen namens onze Parochie gedagvaard, waarbij, kort gezegd, een bedrag van € 99.999 (het verschil tussen aankoopprijs en verkoopprijs) gevorderd werd.

De rechtbank wees de vorderingen van de advocaat niet toe, maar met de tweede koper kwam het tot een schikking. Afgesproken werd dat het kerkgebouw zou worden verkocht, en dat de Parochie een gedeelte van de verkoopopbrengst zou ontvangen.

Het verheugt mij zeer u te kunnen melden dat de oude Augustinuskerk begin dit jaar (opnieuw) is verkocht, en dat een gedeelte van de opbrengst aan onze parochie is voldaan – een zeer welkom bedrag. Onderzocht wordt nog wat we met het geld kunnen doen. Gedacht wordt bijvoorbeeld aan de aanschaf van een orgel dat recht doet aan onze kerk.

Overigens heb ik één van de nieuwe eigenaren onlangs gesproken. De nieuwe eigenaren, drie jongemannen, hebben een commerciële exploitatie van het gebouw voor ogen. Maar bij de eigenaar met wie ik sprak proefde ik een enorme behoefte om omwonenden, de gemeente en ook onze parochie te betrekken bij de plannen die de nieuwe eigenaren hebben. Bovendien bemerkte ik bij hem een groot ontzag voor het kerkgebouw. Dat geeft hoop voor de toekomst van de oude Augustinus.

Het scoutinggebouw

Te midden van onze voormalige kerkgebouwen is het ‘scoutinggebouw’ een wat vreemde eend in de bijt. Ik schreef onlangs op deze plek al kort over het gebouw dat naast onze kerk ligt, en onze binnentuin aan de achterzijde omsluit. Vroeger huisvestte het gebouw de scouting – vandaar de naam, maar het gebouw staat al jaren te verkrotten.

Wij zijn (nog steeds) eigenaar van het scoutinggebouw, maar weten er maar geen goede bestemming voor te vinden. In de afgelopen jaren hebben wij met heel veel partijen ontelbare malen om de tafel gezeten om te praten over een herbestemming van (een nieuw op te richten) gebouw. Onder meer de Vrije Universiteit en de gemeente Amsterdam zaten bij ons aan tafel. Met name met laatstgenoemde is – in de afgelopen twee jaren – veelvuldig gesproken en gecorrespondeerd over een herbestemming van de locatie. Door externe factoren hebben de gesprekken niet tot een resultaat geleid. Dit is pijnlijk, zowel voor ons als voor de gemeente.

Toch is er positief nieuws te melden over het scoutinggebouw. Na de beëindiging van de gesprekken met de gemeente hebben wij contact gezocht met Björn van den Broek, die eerder belangstelling toonde voor het scoutinggebouw. Björn is een maatschappelijk ondernemer, die met zijn bedrijven Object Studio en Subject Studio ontwerpt en bouwt met en voor mensen en organisaties die het goed voor hebben met de wereld. Wij hebben besloten het gebouw (voorlopig) anti-kraak aan Björn in gebruik te geven. Björn heeft het gebouw al betrokken. Hij is druk in de weer met enkele hoognodige onderhoudsklussen.

We zijn erg blij met de komst van Björn. Mocht je interesse hebben, de deur van het scoutinggebouw staat (weer) open.

En daarmee sluiten wij (voorlopig) het dossier ‘gebouwen’.

Namens het Parochiebestuur,

Jaap Leijen

Vicevoorzitter